7 Απρ 2009

Διανοιγόμενη Ζωγραφική


Ο Κώστας Τσόκλης παρουσιάζει μια μεγάλη αναδρομική έκθεση, στο «Σχολείον», από τις 31 Μαρτίου έως τις 31 Μαΐου 2009. Μεγαλειώδης χώρος, που κατακλύζεται κυριολεκτικά από την δυναμική παρουσίαση ενός μέρους της δουλειάς του σημαντικού και αειθαλούς δημιουργού. Αν και ανήκει στην γενιά του τριάντα, δεν σταματά να μας εκπλήσσει με την ακούραστη δημιουργικότητά του που τολμώ να πω τον κατατάσσει ακόμα στην πρωτοπορία. Πολλοί της γενιάς του (που βρίσκονται εν ζωή) αλλά και νεότεροι ακόμα, έχουν στρογγυλοκαθίσει σε κάποιο στιλ, που τους έκανε γνωστούς, αναμασώντας «περσινά ξινά σταφύλια». Ευνοημένος όσο κανείς άλλος ίσως, από τις συγκυρίες και τις διοικούσες «παρέες» της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, (αλλά εάν τέτοιοι ήταν οι ευνοημένοι της κοινωνίας μας θα μιλούσαμε για μια άλλη κοινωνία) παραμένει στο προσκήνιο των εικαστικών πραγμάτων σχίζοντας τον πέπλο της μιζέριας των κάθε λογής θηραμάτων και μεγαλομύτηδων.

«Ζωντανή Ζωγραφική» ονομάστηκε το 1986, από τη διεθνή κριτική αυτός ο τρόπος εικαστικής έκφρασης που παρουσιάζετε σε αυτήν την έκθεση, πλην όμως είναι τίτλος προκλητικά αναληθής, παραπλανητικός και συσκοτιστικός. Τι ζωντανό έχουν τα Video που συμμετέχουν στα έργα του Κ. Τσόκλη? Εάν κάτι έχουν ζωντανό, τότε είναι τόσο ζωντανό, όσο και το ανάλογο της τηλεόρασης, που κάλλιστα θα μπορούσε κατ’ αντιστοιχία να ονομαστεί: ζωντανό κουτί. Καλός επικοινωνιακά τίτλος που προσφέρει όμως κακές υπηρεσίες στην κατανόηση της δουλειάς του καλλιτέχνη. Εξηγούμαι αμέσως για να μη θεωρηθεί και η δική μου κριτική κακεντρεχής.

Ο Κ. Τσόκλης από το περίφημο έργο «Καμακωμένο ψάρι» (1985-1986) εισάγει στην ζωγραφική του, το Video που, κατά τρόπο τινά, διανοίγει τα όριά της. Τα όρια της ζωγραφικής δεν υπήρξαν ιστορικά απαραβίαστα, ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση των Ντανταϊστών το 1916, εδώ όμως εισάγεται στον κόσμο της, ένας άλλος κόσμος, που διεκδικεί λειτουργική συμμετοχή στην καλλιτεχνική αλήθεια. Το καμακωμένο ψάρι, σπαράζεται από το καμάκι που το διαπερνά στην κυριολεξία, ξανά και ξανά (video) διανοίγοντας μιαν άλλη διάσταση στην επιθανάτια αγωνία: αυτήν του χρόνου και συγκεκριμένα, του βασανιστικά επαναλαμβανόμενου και έτσι νοηματοδοτημένου.

Λίγο αργότερα το 1987 παρουσιάζει το «Φυλακισμένο πουλί», όπου ένα πουλί προσπαθεί να δραπετεύσει έξω από το κάδρο αλλά αυτό το σταματά, διανοίγοντας έτσι μέσα στο πλαίσιο τον έξω κόσμο ως επιθυμία που δεν είναι μπορετή. Θα μπορούσα να συνεχίσω την ανάλυση των έργων της έκθεσης, αλλά νομίζω ότι με τα δύο παραδείγματα κατέδειξα μιαν άλλη διάσταση από αυτή του σημαίνοντος «ζωντανού».

Η ζωγραφική του Κ. Τσόκλη διανοίγει κόσμους που χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσαν να συνευρεθούν. Αυτή η συνεύρεση είναι συνάμα και βαθιά κατανόηση αυτού που διανοίγεται μπροστά μας με αυθεντικό τρόπο. Δεν είναι πια π.χ. η ματαιότητα και ο σπαραγμός του θανάτου μια σύλληψη μονάχα εγκεφαλική, μπορώ να πω ότι με το «Καμακωμένο ψάρι» κατορθώνεται η βιωματική συμμετοχή μας, που κινητοποιεί την συναισθηματική φόρτιση κάνοντας μπορετή μια κατανόηση αυθεντική. Αυτό που είδα και βίωσα σε αυτήν την έκθεση θα το ονοματίσω «Διανοιγόμενη Ζωγραφική».

7 σχόλια:

  1. Πολλές ευχές για το Πάσχα.
    Να περάσεις όμορφα με τους αγαπημένους σου!
    Θα επανέλθω σύντομα για το σχολιασμό της έκθεσης...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το έργο του Τσόκλη, βγαίνει από τα στενά όρια του κάδρου δηλώνοντας ένα ηχηρό εντυπωσιακό παρόν στο "έξω".
    Πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση, ευχαριστούμε για την ενημέρωση.

    Σου αφήνω τις ευχές μου για "Καλή Ανάσταση!"
    Αγάπη και υγεία σε σένα και στους δικούς σου ανθρώπους!

    υγ. Υπάρχει κάποιο πρόβλημα στις ενημερώσεις για τις αναρτήσεις του blog που καθυστερούν πολύ. Επίσης μου εξαφάνισε κάποιες διευθύνσεις μεταξύ των οποίων και τη δική σου. Το πρόσεξα και την επαναφέρω αμέσως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @Mariela Ευχαριστώ για τις ευχές, έπιασαν...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @Άστρια Σε μια δεύτερη ανάγνωση το έργο του Τσόκλη δεν φαίνεται να επιβεβαιώνει εκείνο που αρχικά υπόσχεται. Ενώ υπόσχεται βάθος συγκίνησης, παραμένει στο πρώτο επίπεδο, αυτό του εντυπωσιασμού. Ψάχνοντας σήμερα τα χνάρια του μέσα μου, δεν μπορώ να πω ότι ανακαλύπτω κάτι που παραμένει. Μπορεί να φταίω εγώ, αλλά κουβεντιάζοντάς το και με άλλους καλλιτέχνες που εκτιμώ, διαπιστώνω τις ίδιες αμφισβητήσεις. Τελικά οι ευκολίες του κάθε καλλιτέχνη είναι τα δεσμά του. Ο Τσόκλης κατέχει την ευκολία του εντυπωσιασμού (με αρτιότητα εκτέλεσης), που δεν είναι αμελητέα στο έργο τέχνης, αλλά αφού κερδίσει τη προσοχή του θεατή, νομίζω ότι αυτοϊκανοποιείται και σταματάει. Δεν ανασκευάζω αυτά που έγραψα και προς θεού δεν τον απορρίπτω, αλλά αυτό το «τολμώ να πω τον κατατάσσει ακόμα στην πρωτοπορία” που έγραψα δεν το υποστηρίζω πια. Επίσης πρεσβεύω ότι ο τρόπος που χειρίζεται το Video και το σύνολο των έργων του με Video, δείχνουν σαν να μην γνωρίζει το τι έχει στα χέρια του. Είναι σαν να χρησιμοποιεί τούρμπο κινητήρα για να κινήσει ανεμιστήρα. Ενδεικτικός είναι και ο τίτλος της έκθεσής του «Ζωντανή ζωγραφική» που παραπέμπει σε μια προσομοίωση (κινείται άρα είναι ζωντανό) και όχι σε μια πρωτογένεση.

    Όλα τα παραπάνω τα έγραψα με πολύ κόπο, γιατί συντριβόμουν από την υποψία ότι είμαι και εγώ ένας μεμψίμοιρος Νεοέλληνας που γκρινιάζει για τα πάντα και με αφορμή το δικό σου σχόλιο για τα στενά όρια του κάδρου. Γιατί είναι σπουδαία η διάρρηξη των ορίων?
    Είναι γιατί αισθανόμαστε σαν Έλληνες εγκλωβισμένοι και στην μιζέρια των συμπολιτών μας και στο απυρόβλητο κάποιων «αυθεντιών» που είναι υπεράνω κριτικής ως τελευτές σανίδες σωτηρίας στο βυθιζόμενο πολιτιστικό μας γίγνεσθαι.
    Α! Και όσο αφορά την ανάσταση ο Χατζιδάκις είχε πει ότι εφόσον πιστέψουμε το «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει» πρέπει να παραδεχτούμε και ότι δεν υπάρχει και ελπίδα για ανάσταση. Πάντως ευχαριστώ για την ευχή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλησπέρα...
    όπως υποσχέθηκα επανέρχομαι.
    Θεωρώ το "σπάσιμο" των στενών ορίων του κάδρου ένα πολύ σημαντικό βήμα για κάθε καλλιτέχνη. Πιστεύω πως μέσα από αυτό μπορέί να προκύψουν ενδιαφέροντα πράγματα, καινούργιες ιδέες και ίσως μια άλλη οπτική.
    Όμως..... η συγκεκριμένη έκθεση, με απογοήτευσε. ΄Γνώρισα τον Τσόκλη πριν από πολλά χρόνια στο Παρίσι καιθαύμασα πραγματικά τη δουλειά του την οποία και παρακολούθησα προσεκτικά έκτοτε. Θεωρούσα πάντα πως έχει μια πολύ προσωπική ματιά και καλλιτεχνικό λόγο.
    Αυτή η έκθεση όμως δεν με άγγιξε καθόλου.
    Αντίθετα με ενόχλησε η χρήση "ζωής" και μάλλιστα με τρόπο που θεωρώ βασανιστικό, με σκοπό τη δημιουργία έργου.
    Δεν καταλαβαίνω....
    Πιθανόν να είναι δικό μου το λάθος, να μην μπόρεσα εγώ να δω κάτι που υπήρχε εκεί....
    Είναι γεγονός ότι προβληματίστηκα πολύ.
    Που βαδίζει η τέχνη? σε ποια μονοπάτια και δρόμους οδηγείται??
    Μήπως στη προσπάθεια να πούμε κάτι καινούργιο έχουμε ξεχάσει την ουσία της καλλιτεχνικής έκφρασης?
    Ποιός μας δίνει το δικαίωμα να χρησιμοποιούμε τη ζωή μ' αυτό τον τρόπο?
    Για μένα καλλιτεχνική έκφραση είναι μεταφορά ιδεών και συναισθημάτων...
    Ποια είναι η ιδέα και ποιο το συναίσθημα εδώ?
    Αυτά προς το παρόν
    Καλό ΣΚ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @Mariela νομίζω ότι το σπάσιμο των ορίων ηχεί ωραία, αλλά εάν δεν το υποστηρίζει η «δουλιά» είναι απλά ένα παλιό τέχνασμα. Πιστεύω ότι η ύπαρξη των ορίων προϋποθέτει το σπάσιμό τους, άλλωστε τι θα όριζαν εάν δεν υπήρχε το «έξω».
    Απορώ με την θέση σου για την «χρήση της ζωής». Τι εννοείς δηλ. ότι η τέχνη δε πρέπει ν’ ασχολείται με την ζωή ή σε ενόχλησε ο βασανιστικός τρόπος χρήσης της? Μα αυτό ακριβώς διαπραγματεύεται το έργο του Τσόκλη : την βασανιστική εμπειρία της ζωής ενάντια στο απίστευτο χαζοχαχανιτό των ΜΜΕ. Το τραγικό της ζωής μας είναι το βασικό περιεχόμενο της τέχνης όλων των εποχών.
    Πραγματικά δεν κατανοώ την παρατήρησή σου. Απαντώ αποσπασματικά στην τελευταία ερώτησή σου: Η ιδέα εδώ είναι η συνάντηση δύο κόσμων (της ζωγραφικής και του βίντεο) με τρόπο ώστε να αποκαλύπτουν μια νέα διάσταση εντός της οποίας θα είναι μπορετή μια νέα νοηματοδότηση που με την σειρά της θα διεγείρει τον συναισθηματικό μας κόσμο. Το ερώτημα εάν το καταφέρνει, είναι άλλου είδους και νομίζω ότι στο ποστ μου αλλά και στην απάντηση της @Άστρια το διαπραγματεύομαι σε δύο φάσεις, τις οποίες δεν σχολίασες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Emego,
    ξαναδιαβάζοντας το σχόλιο μου, έχεις απόλυτο δίκηο. Δεν υπήρξα καθόλου σαφής και μάλλιστα μα΄λλον εστίασα υπερβολικά σε κάποια πράγματα που με ενόχλησαν αφήνοντας άλλα απ ' έξω...
    Ξέρεις από πρώτο χέρι πως ο τρόπος που επιδρά η τέχνη επάνω μας έχει να κάνει πολλές φορές και με την ψυχολογία της στιγμής...
    Δεν προλαβαίνω τώρα να αναλύσω περισσότερα, θα ξανάρθω όμως υπόσχομαι.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή