19 Μαρ 2009

ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ – ΠΡΟΣΟΧΗ – ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ


Ο Χάιντεγκερ θέλοντας να ερευνήσει την πρωτογενή απόκτηση γνώσης του ανθρώπου κατά την καθημερινή του βιομέριμνα, έστρεψε την προσοχή του στις διαδικασίες που εκτελούμε όλοι προκειμένου να τραφούμε, να ντυθούμε, να μεταβούμε και όλα όσα χρειάζονται για να ζήσουμε. Διατύπωσε τη θέση, ότι, οι καθημερινές διαδικασίες εκτελούνται τόσο αυτόματα που σχεδόν δεν τις λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας, παρά μόνον όταν εμφανιστεί μια δυσλειτουργία. Εάν π.χ. ανοίξουμε τη βρύση για να πιούμε νερό και δεν τρέξει, τότε συγκεντρώνουμε την προσοχή μας, για να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει. Στην έρευνα αποκατάστασης της δυσλειτουργίας, αποχτάμε γνώσεις που δίνουν πρόσβαση στην τεχνολογία της ύδρευσης, που ίσως ποτέ πριν δεν μας είχε απασχολήσει. Ξεκινώντας από τις πολύ απλές ανάγκες ενός παιδιού και τις δυσλειτουργίες τους, φτάνουμε ενήλικες πια, να γνωρίζουμε πράγματα και λειτουργίες όχι γιατί τις διδαχτήκαμε αλλά γιατί τις αποκτήσαμε με αυτό τον βιωματικό τρόπο.

Οι νευροβιολόγοι επιβεβαίωσαν αυτή τη θεωρία, εξερευνώντας τη φυσιολογία του εγκεφάλου. Κατέδειξαν τις αυτόματες λειτουργίες του, που είναι βασικές για την επιβίωσή μας (βλ. αναπνοή). Μαζί με τις καθαρά βιολογικές λειτουργίες, ο εγκέφαλος, επεξεργαζόμενος το πλήθος οπτικού υλικού που στέλνει ο αμφιβληστροειδής, δίνει αναλόγως τις εντολές αντιμετώπισης, υποσυνείδητα, εκτός και εάν κάτι δεν πάει καλά (βλ. κίνδυνος ατυχήματος η εμπόδιο κ.τ.λ.). Τότε και μόνον τότε, αναλαμβάνει η ενεργή συνείδηση, προκειμένου να κατανοήσει (να γνωρίσει δηλ.) το πρόβλημα και αναλόγως να ενεργήσει το υποκείμενο, εμείς δηλαδή.

Τις παραπάνω αναφορές, τις θεώρησα απαραίτητες προκειμένου να ερμηνεύσω αυτή την «εξωπραγματική» ρεαλιστικότητα που εμφανίζουν τα graffiti του Banksy αυτού του πρωτοποριακού καλλιτέχνη των δρόμων. Παρ’ όλη την αφαιρετική, την σχεδόν γραμμική γραφή του, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά ρεαλιστικά. Πώς το πετυχαίνει αυτό?
Η άποψή μου είναι, ότι χρησιμοποιώντας στοιχεία ρεαλισμού όπως το μέγεθος, τη θέση (έτσι ώστε να βρίσκεται στο φυσικό χώρο αυτού που αποκομίζει) ή πάλι χρησιμοποιώντας στερεότυπες απεικονίσεις ερεθίζει την αυτόματη νοηματοδότηση, που στη συνέχεια διακόπτεται από την ανοίκεια σύνθεσή (Βλ. τα παιδιά που σηκώνουν μια σημαία σε έναν σωλήνα αποχέτευσης). Εφ’ όσον διαπιστωθεί η δυσλειτουργία του απεικονιζόμενου θέματος, ο εγκέφαλος συγκεντρώνει την προσοχή του, προκειμένου να εκτίμηση την κατάσταση, δίνοντας την ευκαιρία στον θεατή να «αναγνώσει» την παρέμβαση του καλλιτέχνη. Η προηγούμενη ανάγνωση όμως, η αυτόματη δηλ., κρατά την επίρροιά της, προσδίδοντας αυτήν την ρεαλιστική ψευδαίσθηση.

Σπουδαία δουλιά που επανατοποθετεί την τέχνη μέσα στη καθημερινή ζωή του μεταμοντέρνου ανθρώπου με τέτοιο τρόπο, που θα τολμήσω να την συγκρίνω με την αγιογράφηση την εποχή της θεοκρατίας. Ο Banksy δεν αποκαλύπτει το ονοματεπώνυμό του , αποφεύγει την δημοσιότητα για το πρόσωπό του, κρατώντας έτσι το προνόμιο του αιφνιδιασμού σαν συστατικό στοιχείο της τέχνης του. Η αλήθεια της γραφής του και τα καυτά πολιτικά και κοινωνικά θέματα που θίγει, έχουν κάνει γνωστή τη δουλιά του σε όλο τον κόσμο. Νομίζω ότι είναι ένας ΑΝΤΙΓουώρχολ. αν και αυτή η σύγκριση με την κενότητα του τελευταίου τον υποβιβάζει.