19 Μαρ 2009

ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ – ΠΡΟΣΟΧΗ – ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ


Ο Χάιντεγκερ θέλοντας να ερευνήσει την πρωτογενή απόκτηση γνώσης του ανθρώπου κατά την καθημερινή του βιομέριμνα, έστρεψε την προσοχή του στις διαδικασίες που εκτελούμε όλοι προκειμένου να τραφούμε, να ντυθούμε, να μεταβούμε και όλα όσα χρειάζονται για να ζήσουμε. Διατύπωσε τη θέση, ότι, οι καθημερινές διαδικασίες εκτελούνται τόσο αυτόματα που σχεδόν δεν τις λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας, παρά μόνον όταν εμφανιστεί μια δυσλειτουργία. Εάν π.χ. ανοίξουμε τη βρύση για να πιούμε νερό και δεν τρέξει, τότε συγκεντρώνουμε την προσοχή μας, για να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει. Στην έρευνα αποκατάστασης της δυσλειτουργίας, αποχτάμε γνώσεις που δίνουν πρόσβαση στην τεχνολογία της ύδρευσης, που ίσως ποτέ πριν δεν μας είχε απασχολήσει. Ξεκινώντας από τις πολύ απλές ανάγκες ενός παιδιού και τις δυσλειτουργίες τους, φτάνουμε ενήλικες πια, να γνωρίζουμε πράγματα και λειτουργίες όχι γιατί τις διδαχτήκαμε αλλά γιατί τις αποκτήσαμε με αυτό τον βιωματικό τρόπο.

Οι νευροβιολόγοι επιβεβαίωσαν αυτή τη θεωρία, εξερευνώντας τη φυσιολογία του εγκεφάλου. Κατέδειξαν τις αυτόματες λειτουργίες του, που είναι βασικές για την επιβίωσή μας (βλ. αναπνοή). Μαζί με τις καθαρά βιολογικές λειτουργίες, ο εγκέφαλος, επεξεργαζόμενος το πλήθος οπτικού υλικού που στέλνει ο αμφιβληστροειδής, δίνει αναλόγως τις εντολές αντιμετώπισης, υποσυνείδητα, εκτός και εάν κάτι δεν πάει καλά (βλ. κίνδυνος ατυχήματος η εμπόδιο κ.τ.λ.). Τότε και μόνον τότε, αναλαμβάνει η ενεργή συνείδηση, προκειμένου να κατανοήσει (να γνωρίσει δηλ.) το πρόβλημα και αναλόγως να ενεργήσει το υποκείμενο, εμείς δηλαδή.

Τις παραπάνω αναφορές, τις θεώρησα απαραίτητες προκειμένου να ερμηνεύσω αυτή την «εξωπραγματική» ρεαλιστικότητα που εμφανίζουν τα graffiti του Banksy αυτού του πρωτοποριακού καλλιτέχνη των δρόμων. Παρ’ όλη την αφαιρετική, την σχεδόν γραμμική γραφή του, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά ρεαλιστικά. Πώς το πετυχαίνει αυτό?
Η άποψή μου είναι, ότι χρησιμοποιώντας στοιχεία ρεαλισμού όπως το μέγεθος, τη θέση (έτσι ώστε να βρίσκεται στο φυσικό χώρο αυτού που αποκομίζει) ή πάλι χρησιμοποιώντας στερεότυπες απεικονίσεις ερεθίζει την αυτόματη νοηματοδότηση, που στη συνέχεια διακόπτεται από την ανοίκεια σύνθεσή (Βλ. τα παιδιά που σηκώνουν μια σημαία σε έναν σωλήνα αποχέτευσης). Εφ’ όσον διαπιστωθεί η δυσλειτουργία του απεικονιζόμενου θέματος, ο εγκέφαλος συγκεντρώνει την προσοχή του, προκειμένου να εκτίμηση την κατάσταση, δίνοντας την ευκαιρία στον θεατή να «αναγνώσει» την παρέμβαση του καλλιτέχνη. Η προηγούμενη ανάγνωση όμως, η αυτόματη δηλ., κρατά την επίρροιά της, προσδίδοντας αυτήν την ρεαλιστική ψευδαίσθηση.

Σπουδαία δουλιά που επανατοποθετεί την τέχνη μέσα στη καθημερινή ζωή του μεταμοντέρνου ανθρώπου με τέτοιο τρόπο, που θα τολμήσω να την συγκρίνω με την αγιογράφηση την εποχή της θεοκρατίας. Ο Banksy δεν αποκαλύπτει το ονοματεπώνυμό του , αποφεύγει την δημοσιότητα για το πρόσωπό του, κρατώντας έτσι το προνόμιο του αιφνιδιασμού σαν συστατικό στοιχείο της τέχνης του. Η αλήθεια της γραφής του και τα καυτά πολιτικά και κοινωνικά θέματα που θίγει, έχουν κάνει γνωστή τη δουλιά του σε όλο τον κόσμο. Νομίζω ότι είναι ένας ΑΝΤΙΓουώρχολ. αν και αυτή η σύγκριση με την κενότητα του τελευταίου τον υποβιβάζει.

6 σχόλια:

  1. Εξαιρετικά ενδιαφέρον το πρώτο κομμάτι της ανάρτησης σου.... είνα πραγματικά καταπηκτικό! Πράγματα απλά και όμως τόσο σημαντικά!
    Όσο για τον Banksy ΛΑΤΡΕΥΩ τη δουλειά του!!!
    Τον θεωρώ κορυφαίο!!! Τι άλλο θα μπορούσα να προσθέσω σ' αυτά που ήδη γράφεις???
    Μ' εντυπωσιάζει ο τρόπος με τον οποίο εισβάλλει κυριολεκτικά στη σκέψη μας και την θέτει σε λειτουργία....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. @Mariela σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Είναι μερικές φορές πού τα απλά πράγματα, τα προσπερνάμε και όμως εκεί, τις περισσότερες φορές, κρύβεται η ουσία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πολύ ενδιαφέρων ο συνδυασμός φιλοσοφίας, νευροβιολογίας και τέχνης, ειδικότερα τέχνης του δρόμου και ακόμα ειδικότερα του Bansky. Ενδιαφέρον και έξυπνα διατυπωμένο το συμπέρασμα για την αντίληψη της εντύπωσης στο έργο του τελευταίου.

    Δηλώνω εκ των προτέρων ότι σε κανένα από τα τρία δεν είμαι ειδική. Από όσα έχω διαβάσει, η νευροβιολογία που είναι τόσο σύγχρονη και εξελιγμένη, αποδίδει στις λειτουργίες του εγκεφάλου και όλα τα συναισθήματά μας.
    Θα πω όμως κάτι απλό όπως το νοιώθω. Χωρίς να αμφισβητώ την επιστημονική αλήθεια, δεν θέλω να αναλύω γιατί μου αρέσει κάτι, ή μάλλον πώς λειτουργεί μέσα μου η διαδικασία αντίληψής του ως ωραίο. Η εντύπωση ότι αυτό μου αρέσει εκείνη τη στιγμή, μου αρκεί και αυτό έχει μία χαρά και μία μαγεία που αλλοιώς νομίζω ότι μειώνεται.

    Και τα έργα του Bansky μ' εντυπωσιάζουν και μου αρεσουν πολύ. Όσο για τον Ουόρχολ δεν κατάλαβα ποτέ γιατί τα έργα του είχαν τόσο μεγάλη αξία, αλλά είπαμε, δεν είμαι ειδική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @ Άστρια εδώ στο συγκεκριμένο μπλοκ δεν δέχομαι «ειδικούς» και η προμετωπίδα προτρέπει τους επισκέπτες, να εμπιστεύονται τη ματιά τους και την κρίση τους.
    Τώρα όσο αφορά τα συναισθήματα, βεβαίως και έχουν πρωτεύουσα σημασία στην αναγνώριση καταστάσεων και στη λήψη αποφάσεων, στη συγκεκριμένη ανάλυση όμως αναφέρθηκα στην αυτόματη διαδικασία που διενεργείται στο ασυνείδητο και όχι στο «ασυναίσθητο» (χα χα μου άρεσε όπως μπήκε αυτή η λέξη).
    Από την άλλη πλευρά θα συμφωνήσω μαζί σου, όταν λες ότι σου αρέσει να αφήνεις τη μαγεία να σε καταλαμβάνει χωρίς εξηγήσεις. Ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης όμως, μας προτρέπει και, σε μια κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία, πράγμα που θεμελιώνει τον διάλογο σαν στοιχείο της τέχνης του. Το σχόλιό μου έχει πολλούς αποδέκτες, με πρώτο και κύριο, εμένα τον ίδιο. Αφηγούμενος τις σκέψεις μου, συνεχίζω τον διάλογο που έχει ήδη διανοιχτεί από τα έργα του Banksy και «αληθεύω» με αυθεντικό τρόπο τη δουλιά του (η έτσι νομίζω). Απολαμβάνω δηλ. μια μετα-ευχαρίστηση και μια συνενοχή μιας και το απολαμβανόμενο θέαμα είναι προϊόν παραβατικής πράξης.
    Όσο για τον Γουόρχολ μπορείς να διαβάσεις την παλαιότερη ανάρτησή μου «ΑΠΑΤΗ στο τετράγωνο”.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αγαπητέ φίλε καλή εβδομάδα.
    Ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη η προσέγγιση που κάνεις.
    Κυρίως η ερμηνευτική λειτουργία του ερεθίσματος (φιλοσοφική και βιολογική).

    Ο Banksy αποτελεί εξαιρετική περίπτωση καλλιτέχνη όχι μόνο γιατί "χτυπά" με λιτό και (σου)ρεαλιστικό τρόπο αλλά - κυρίως - γιατί παραμένει στην ανωνυμία (όπως σωστά επισημαίνεις).
    Στις μέρες μας, κάτι τέτοιο είναι δύσκολο και απαιτεί υψηλή συνειδητοποίηση από την πλευρά του καλλιτέχνη του γεγονότος ότι δεν είναι τα πάντα εμπορεύσιμα (ευτυχώς).
    Πιστεύω ότι η πλέον ανατρεπτική δράση του Banksy είναι οι "προσθήκες" που κάνει στα διάφορα Μουσεία...
    Όχι μόνο χτυπά τον θεσμό (που λίγο πολύ έχει εκφυλιστεί) αλλά και τους επισκέπτες που (πολλές φορές αδαείς περί την τέχνη) νοιώθουν την υποχρέωση να αποδεχτούν ένα "έργο τέχνης" σαν αριστούργημα, μόνο και μόνο εφ' όσον εκτίθεται σε ένα γνωστό Μουσείο ή γκαλερί...
    Διπλό και καίριο το χτύπημα!

    Να είσαι καλά.
    Καλή εβδομάδα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Fegia η αλήθεια είναι ότι ο banksy είναι πολλαπλά δραστήριος και «συνένοχος» της σύγχρονης ζωής. Το σχόλιό σου (όπως πάντα εύστοχο) για τα μουσεία νομίζω ότι συμπληρώνει το κείμενό μου και το ευχαριστήθηκα. Ιδανικά θα ήθελα μετά το σχολιασμό να στοιχειοθετείτο, ένα νέο πολυδιάστατο κείμενο που να ξέφευγε από την αυταρέσκεια του συγγραφέα του, και σ’ αυτό συμβάλεις πολύ με τα σχολειά σου αγαπητέ φίλε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή