ΣΤΙΓΜΕΣ

ARMAN: LES MONTRES, ΩΡΟΛΟΓΙΑ – 1960

Υπάρχουν στιγμές που ο χρόνος συμπυκνώνεται και αιμορραγεί από την περίσσια φόρτιση. Στιγμές αναπάντεχα φορτωμένες που γδέρνουν τα όρια της συνείδησης, δημιουργώντας διαυγάσεις αναντίστοιχες με το η τα γεγονότα που προηγήθηκαν. Πως άραγε συμβαίνει αυτή η αιφνίδια αλλαγή της πραγματικότητας, όπως τη γνωρίζαμε πριν και αναμένουμε να συνεχιστεί μετά;
Νομίζω ότι όσοι έχουν εμπλακεί σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, θα καταλαβαίνουν σε τι αναφέρομαι αλλά μόνον ότι αφορά την ένταση. Το έργο “LES MONTRES” του Αρμάν μπορεί ίσως να μας δώσει μιαν ανάγλυφη εικόνα αυτών των στιγμών. Πολλά ρολόγια μαζί διαφορετικών κατασκευαστών με διαφορετικές ενδείξεις ωρών, προφανώς πολλών πρώην ιδιοκτητών που ακυρώνουν το χρόνο, κάνοντάς τον ευτελή. Φανταστείτε έναν συμβατό θεατή ο οποίος σέρνει τη ματιά του από ρολόι σε ρολόι και βλέπει τα γεγονότα της στιγμής που έχει σταματήσει το καθένα. Ίσως αυτό το χαρισματικό άτομο να συνέθετε μια ιδεατή πραγματικότητα που να φώτιζε τις ανθρώπινες σχέσεις όπως ποτέ μέχρι τώρα δεν έχουν ιδωθεί. Μπορεί αυτό το άτομο να μην υπάρχει αλλά τίποτα δεν εμποδίζει τη σκέψη να αναπλάσει πιθανώς ανάλογη πραγματικότητα, συνδέοντας αυθαίρετα η και με θαυμαστή διαύγεια χρονικές στιγμές και καταστάσεις που θα δώσουν το ίδιο αποτέλεσμα. Αλλά ας γυρίσουμε στην πυκνότητα των στιγμών.
Αναφέρομαι στις στιγμές που γινόμαστε θεατές πολλαπλών λειτουργιών τού εγκεφάλου που θεάται με τη σειρά του το σύνολο της ζωής μας σαν μια τρισδιάστατη κατασκευή. Φανταστείτε τη σκέψη σαν ένα πολυγωνικό διάφανο κρύσταλλο που φτάνει να αλλάξεις γωνία για να εμφανιστεί στην πλήρη της διαφάνεια μια πτυχή της ζωή σου και μετακινούμενος πάλι μια άλλη και μια άλλη κ.ο.κ.
Όταν σκεφτόμαστε τη σκέψη, αλλοιώνουμε αναγκαστικά τη χρονική συνέπεια, αφού η σκέψη μπορεί να αναπηδά μέσα στο χρόνο χωρίς να νοιάζεται για τη γραμμικότητα των γεγονότων. Νομίζω ότι η περιπέτεια του συλλογισμού ταιριάζει στη μεταμοντέρνα αφήγηση, που περιγράφει αυτό που είναι σημαντικό και όχι αυτό που είναι μετά η σύγχρονο η συμβατό.
Η βασανιστική ροή του χρόνου συγκαλύπτει τη σημαντικότητα των επιμέρους στιγμών δίνοντας ένα κεντρικό νόημα που μας κρατά σε μια σχετική ισορροπία. Πολλές φορές αισθανόμαστε την ανάγκη να επαναλαμβάνουμε τα ίδια πράγματα ως ένδειξη ψυχικής υγείας αλλά έχουμε αυτό το αίσθημα του ανικανοποίητου που δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε. Ζυγιάζουμε τα πράγματα και τα βρίσκουμε ικανοποιητικά μα τίποτα δεν μας ικανοποιεί ώσπου έρχονται αυτές οι στιγμές. Το μυαλό δουλεύει σε άλλες ταχύτητες και με άλλες δυνατότητες. Συγκρίνουμε τυχαία περιστατικά με ανοίκειες καταστάσεις και ω του θαύματος ταιριάζουν και βγάζουν νόημα. Πηδάμε από σκέψη σε σκέψη όχι συμπερασματικά αλλά ούτε με κάποια χρονική συνέπεια και πάλι βγάζουμε νόημα.
Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί τι προκαλεί αυτές τις στιγμές αλλά είναι μάταιο, δεν εντοπίζω τίποτα. Οι νευροφυσιολόγοι μπορούν να μας δώσουν κάμποσες εξηγήσεις που δεν ερμηνεύουν όμως την αίσθηση των στιγμών αυτών. Υπάρχουν βέβαια και οι απίστευτα κενές στιγμές πάλι με ανεξήγητο τρόπο.
Όταν βλέπω τα έργα του Αρμάν έχω πάντα την αίσθηση ότι η επανάληψη στην υπερβολή της, αποκαλύπτει την κριμένη αλήθεια των στιγμών αυτών γιατί τα παρουσιάζει τόσο έξω από την πραγματικότητά τους σε πείσμα κάθε λογικής ερμηνείας. Σε προκαλούν να δεις μέσα από την κενότητα της επανάληψης. Δείχνουν περισσότερο παρά προβάλουν. Εάν πιστέψουμε τον Χάιντεγκερ αυτό που είμαστε, είναι το να ιστάμεθα μέσα στο χρόνο και όχι να το ακολουθούμε. Αυτό που είμαστε είναι αυτές οι στιγμές, αυτές οι ελεύθερες σκέψεις που τις γευόμαστε σπάνια και στην χειρότερη περίπτωση κάνουμε ότι είναι δυνατόν να μην εμφανιστούν.